Ethische Codecommissie voor Musea over herkomstonderzoek bij verwerving

Musea dienen uiterst zorgvuldig te zijn bij de verwerving van objecten om te voorkomen dat zij objecten verwerven of tentoonstellen die onrechtmatig zijn opgegraven, verkregen of verhandeld. De Ethische Code voor Musea stelt dat de gehele herkomstgeschiedenis vanaf de ontdekking of vervaardiging dienst vast te staan. In de praktijk zal dat niet altijd mogelijk zijn. De Museumvereniging heeft de Ethische Codecommissie vragen gesteld over de eisen die worden gesteld aan herkomstonderzoek bij verwerving.

Voorbeeldfunctie
De artikelen 2.3 en 4.5 uit de Ethische Code geven uitgangspunten voor de zorgvuldigheid die vereist is bij de verwerving van objecten. Een museum kan onder omstandigheden afwijken van de harde eis van volledigheid in artikel 2.3. Dit wil echter geenszins zeggen dat de zorgvuldigheidseis ten aanzien van het doen van herkomstonderzoek hiermee van tafel is: daarvoor gelden minimumeisen waarvoor internationale en EU-regelingen en ook de Nederlandse wet aanwijzingen geven. Daar heeft eenieder die een cultuurgoed verwerft zich aan de houden. Een museum heeft in dat kader een voorbeeldfunctie.

Wel safe haven, geen eigenaar
In zeer uitzonderlijke gevallen kan een object met een onbekende herkomst een zodanig buitengewone betekenis hebben voor de wetenschap dat het in het algemeen belang is het te bewaren (zie artikel 3.4 Ethische Code). In dat geval kan het museum (tijdelijk) een rol vervullen als ‘gevolmachtigde opslagplaats’ zolang de herkomst onduidelijk is (als ‘safe haven’). Het deelnemen aan de handel als koper en potentiële nieuwe eigenaar, sluit de Ethische Code uit.

Achtergrond: de aanleiding van het advies
Naar aanleiding van een voorgenomen verwerving van ruim 400 archeologische voorwerpen door het Rijksmuseum van Oudheden (RMO), heeft de Museumvereniging een adviesverzoek ingediend aan de Ethische Codecommissie. Het RMO acht de voorgenomen verwerving van groot belang voor het museum vanwege de samenstelling, de kwaliteit en de educatieve en historiografische waarde. Echter bij een deel van de voorwerpen is, ook na onderzoek, de herkomst niet goed vast te stellen. Daarom heeft Museumvereniging de Ethische Codecommissie om advies gevraagd of de verzameling in zijn geheel kan worden aangekocht in het licht van de grote wetenschappelijke en museale belang van deze collectie.

Download het advies
Het advies ‘Herkomstonderzoek bij verwerving’ is te downloaden op de website van de Ethische Code: www.ethischecodevoormusea.nl